 Afb. links: Rock de Braziliaan, een bewerkte gravure uit het boek van Exquemelin (zie bij referenties). Auteur bewerking: onbekend.
Gerrit Gerritszoon, Rock de Braziliaan, vaak ook Rock Brasiliano genoemd, in het Frans Roche Brasiliano of Le Roc, is in Groningen geboren ca 1635. Hij is mogelijk in Port Royal gestorven na 1671. Rock is dus een zeerover van Nederlandse afkomst. Rock de Braziliaan is vooral bekend geworden als een bijzonder wrede piraat in de Caribische Zee.
Zijn jeugd
Gerrit Gerritszoon is geboren in Groningen op 27 februari 1630 als zoon van een koopman. Als jongen nemen zijn ouders hem mee naar het noordoosten van Brazilië, dat in die tijd Nederlands gebied is. Aan deze periode heeft hij zijn bijnaam 'de Braziliaan' overgehouden. Als de Hollanders deze kolonie rond 1654 verlaten, vertrekt Gerrit naar Jamaica.
Afb. links: 'Rock, de Brasiliaen Genaemt. Gebooren tot Groeningen. Capt. van een Troep Engelse Rovers'. Gedateerd: 1678. Auteur: Alexander Exquemelin. Licentie: Public Domain.
Rock de piraat
Omdat hij daar moeilijk in zijn levensonderhoud kan voorzien, sluit hij zich aan bij de boekaniers. Hij begint als gewoon matroos onder kapitein Adriaen van Diemen Swart, afkomstig uit Vlissingen, waarbij hij al snel het respect en vertrouwen wint van zijn makkers. Als aan boord van het schip een muiterij ontstaat, kiezen de opstandelingen hem als leider. Ze noemen hem Rock de Braziliaan. In een kleine sloep weten ze daarna een groot schip te veroveren dat beladen met zilver op weg is vanuit Nieuw-Spanje, het huidige Mexico. In 1664 verovert hij het Spaanse schip de Sevillana dat veel geld aan boord heeft en met die overwinning verwerft hij grote bekendheid. Samen met de beruchte boekaniers Jelles De Lecat en Henry Morgan, valt hij in 1670 Panama-stad binnen. Ze zullen de stad mogelijk een maand in handen hebben gehad voordat de Spanjaarden hen verdrijven.
Hij bevaart de wateren van de Caribische Zee, meestal in de buurt van de stad Campeche, een stad in Mexico, en overvalt vooral Spaanse schepen die vanuit Nieuw-Spanje onderweg zijn naar Havana of Europa.
Eens komt hij voor de kust van Campeche in een storm terecht, waarbij zijn schip vergaat. Dertig mannen weten in een kano de kust te bereiken met slechts wat wapens en kruit. Ze worden achtervolgd door 100 Spanjaarden te paard, maar aangevoerd door hun leider weten de piraten deze vijand te verslaan. Onderweg veroveren ze ook nog een boot uit Campeche en een aantal kano's, zodat ze verder kunnen gaan met hun piraterijen.
Pirate Captain Henry Morgan taunts a Spanish prisoner, as drawn by Howard Pyle in 1888. Bron: Howard Pyle / Wikimedia Commons. Licentie: Publik Domain.
Een andere keer in Campeche wordt hij met zijn mannen gevangen genomen door de gouverneur, terwijl ze in een kano de haven van de stad inspecteren op zoek naar buit. Ze worden in de kerker geworpen, en zullen zeker zijn opgehangen als Rock de Braziliaan niet een list bedenkt. Hij schrijft een brief aan de gouverneur, die hij met behulp van een slaaf laat bezorgen.
In de brief laat hij de gouverneur geloven dat deze verstuurd is door andere piraten, die zeker de stad zullen aanvallen als Rock en zijn mannen niet worden vrijgelaten. De list slaagt: de gouverneur laat de piraten gaan onder voorwaarde dat ze de zeeroverij zullen opgeven en het Caribisch gebied zullen verlaten. Hier houden ze zich niet aan, en ze vertrekken al gauw naar Jamaica, vanwaar ze verder gaan met roven.
De haven van Port Royal (Jamaica). Old Port Royal - Project Gutenberg eText 19396.jpg From The Project Gutenberg EBook of On the Spanish Main, by John Masefield. Bron: Project Gutenberg. Licentie: Not all works on Project Gutenberg are in the public domain. Some public domain works may have trademark restrictions where all references to the Project Gutenberg must be removed unless the following text is prominently displayed according to The Full Project Gutenberg License in Legalese (normative).
De wrede Rock
Rock de Braziliaan is wreed, impulsief en heeft een totaal gebrek aan zelfbeheersing. Manschappen die hem ongehoorzaam zijn, worden onverbiddelijk gestraft. Ze bejegenen hem dan ook met een mengeling van vrees en bewondering. Er is nooit een muiterij geweest aan boord van een van zijn schepen.
In zijn thuishaven Port Royal, een broeinest van piraten in de buurt van het huidige Kingston, staat hij bekend als een gevaarlijk man. Nadat hij zijn buit verbrast heeft in de taveernes van de stad, zwalkt hij stomdronken door de straten, zwaaiend met zijn hartsvanger, waarmee hij willekeurige voorbijgangers aanvalt. Maar ook koopt hij soms een vat wijn of bier, zet dit op straat en dwingt met zijn pistool de mensen met hem mee te drinken.
Bovenal heeft hij een hekel aan alles wat Spaans is. Als een groepje Spanjaarden hem niet wil vertellen waar zij een aantal zwijnen houden, laat hij hen levend roosteren aan het spit. Ook zijn er verhalen dat hij Spaanse gevangenen hun kameraden laat opeten. Aan boord van zijn schip martelt en vermoordt hij gevangen Spanjaarden zonder aanleiding. Als piratenvlag voert hij de afbeelding van een geraamte met de tekst ‘Het lijk van een Spanjaard.’
Beter kan hij overweg met de inheemse bevolking van de gebieden die hij bezoekt. Zo is van hem bekend dat hij vaak een inheems wapen draagt.
Over het eind van zijn leven doen verschillende versies de ronde. Sommigen beweren dat hij met zijn schip verdwenen is op zee, anderen zeggen dat hij zijn laatste levensdagen slijt als bedelaar in de straten van Port Royal.
Gedeelte uit: 'Rock Brasiliano from The history of the bucaniers of America', gedateerd 1704. Engraving of Roche (also spelled Rock) Brasiliano from The history of the bucaniers of America. Roche Brasiliano, who was known for his cruelty, lived with the "Society of Pirats" on the island of Jamaica. Bron: Exquemelin, A. O. (Alexandre Olivier). Amerikaanse zeerovers. English.
West Indische Compagnie
Het Groninger lidmaatschap van de West-Indische Compagnie (WIC), is op dit moment iets meer dan 400 jaar geleden opgericht, heeft soms vreemde gevolgen. Zo is dat jongetje dat rond 1630 als Gerrit Gerritszoon wordt geboren in de stad Groningen, een van de meest beruchte piraten van het Caribisch gebied geweest.
Het Groot Desseyn
De op 3 juni 1621 opgerichte WIC is voor hedendaagse begrippen een vreemd bedrijf. Het heeft zich niet alleen bezig gehouden met handel, het zijn ook kapers geweest die schepen van de Spanjaarden en Portugezen mogen beroven en het is een marine die zeegevechten voert en andere landen verovert. 'Het Groot Desseyn’ is een plan van de WIC om Noordoost-Brazilië te veroveren. Een gebied dat op dat moment in handen is van de Portugezen en waar veel lucratieve suikerplantages aanwezig zijn. In 1624 verovert Jacob Willekens (1564-1649), van oorsprong een haringkoper en later een admiraal van de WIC, met 26 schepen en 3300 soldaten San Salvator de Bahia [1], de toenmalige hoofdstad van Portugees Brazilië.
Grunnegers in Brazilië
Groningen, stad en provincie, zijn voor 1/9 deel aandeelhouder van de WIC en medefinancier van de oorlog in Brazilië. Vanuit Delfzijl vertrekken geregeld schepen met namen als ‘Groeningen’, ‘Omlandia’ en ‘Stad en Lande’, volgeladen met soldaten en wapens, voor de strijd in Brazilië. Maar ook burgers hebben het dus gewaagd de oversteek te maken om zich als kolonist in Brazilië te vestigen, net zoals de ouders van de jonge Gerrit Gerritszoon. Daar is een einde aan gekomen in 1654 als de Portugezen Brazilië veroveren en er is voor de Nederlanders dan geen plaats meer.
Een bijzondere carrière voor een jongetje 'uut Stad' dat is geboren als Gerrit Gerritzoon en eindigt bij de WIC als een wrede zeerover.
Ooit zijn er sigaretten geweest van het merk 'Roc The Brazilian'. Roc the Brazilian, Capturing Boat's Crew, from the Pirates of the Spanish Main series (N19) for Allen & Ginter Cigarettes. George S. Harris & Sons|Allen & Ginter, ca. 1888. Bron:Metropolitan Museum of Art, New York, NY.
Het weten waard
* In de Amerikaanse film Against All Flags (1952) wordt een personage met de naam Roc Brasiliano gespeeld door een jonge Anthony Quinn. Overigens speelt deze film in de Indische Oceaan bij Madagaskar, zodat dit personage maar zeer losjes gebaseerd is op de historische persoon.
* De Amsterdamse toneelgroep Pandemonia heeft in 2000 het stuk ‘De avonturen van Rock Brasiliano’ gespeeld.
* Rock Brasiliano is een veelgebruikt personage in computerspellen die piraterij als thema hebben.
* De geschiedenis van Rock staat centraal in het piratenrestaurant van ‘De DorpsHerberg’ in het Limburgse Ospel.
* Rock de Braziliaan wordt gebruikt in de kinderspeurtochten in het Noordelijk Scheepvaartmuseum in Groningen.
|
